7 września 2017 r. w Muzeum Regionalnym w Pleszewie odbyło się otwarcie wystawy pt. „70 pułk piechoty”. Wystawa została otwarta w przeddzień uroczystości odsłonięcia na pleszewskim Murze Pamięci tablicy upamiętniającej dowódców i żołnierzy 70 pułku piechoty. Dyrektor Muzeum Adam Staszak przedstawił krótki zarys sformowania się pułku w Pleszewie, a szczególnie mocno podkreślał wszechstronny wkład żołnierzy w życie społeczne, gospodarcze i kulturalne naszego miasta w dwudziestoleciu międzywojennym oraz ich bohaterską postawę w czasie agresji niemieckiej we wrześniu 1939 roku. Na wystawie znalazły się fotografie przedstawiające zarówno dowódców pułku, jak i żołnierzy w nim służących. Ponadto pokazano także fotografie z uroczystości wojskowych, obrazujące życie kulturalne czy zdjęcia prywatne z życia rodzin pułkowych. W gablotach obejrzeć można natomiast świadectwa, dyplomy strzeleckie, odznaki pułkowe itp.

Otwarcie wystawy uświetniła swoim udziałem Drużyna Tradycji 70 pułku piechoty – grupa rekonstrukcji historycznej działająca w Pleszewie od 2009 roku. Grupa wykonała dioramę historyczną prezentującą elementy ówczesnego wyposażenia wojskowego oraz mundury, w które ubrani byli żołnierze piechoty.

Poniżej historia 70 pułku piechoty autorstwa Michała Kaczmarka

Historia 70 pp jest ściśle związana z powstaniem wielkopolskim. Jeszcze na miesiąc przed jego wybuchem, 10 listopada 1918, mieszkańcy Ostrowa Wielkopolskiego przejęli władzę w mieście, tworząc jednocześnie pierwsze polskie oddziały (I Pułk Piechoty Polskiej) i ogłaszając, że miasto i powiat Ostrów są polskim terytorium (tzw. Republika Ostrowska). Pod naciskiem władz niemieckich Naczelna Rada Ludowa, uznając akcję Ostrowian za przedwczesną, poleciła rozwiązać oddziały ostrowskie, co nastąpiło 21 listopada 1918 roku. Znaczna część żołnierzy przedostała się do tworzonego w Szczypiornie kaliskiego I Batalionu Pogranicznego, którego dowódcą został ppor. Władysław Wawrzyniak. Po wybuchu powstania wielkopolskiego, 27 grudnia 1918 roku, Batalion Pograniczny ppor. W. Wawrzyniaka podjął walkę z Niemcami. Dwa dni później batalion zajmuje Skalmierzyce, następnie po krótkiej walce w dniu 31 grudnia zdobywa Ostrów Wlkp., przejmując broń z magazynów koszar niemieckiego 155.

6 lutego 1919 roku, z batalionów: ostrowskiego, ostrzeszowskiego i krotoszyńskiego zostaje sformowany 12 Pułk Strzelców Wielkopolskich. Jego organizatorem był ppor. W. Wawrzyniak. Pułk wchodził w skład 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Dnia 4 maja 1919 roku miasto Ostrów Wlkp. ofiarowało pułkowi sztandar.

Po rozpoczęciu wojny polsko–bolszewickiej, 12 Pułk Strzelców Wielkopolskich pod koniec stycznia 1920 roku, został rozmieszczony w okolicy Lidy i tam zreorganizowany. Dnia 10 lutego 1920 roku pułk został przemianowany na 70 pułk piechoty, natomiast 3 Dywizja Strzelców Wielkopolskich na 17 Dywizję Piechoty. W wojnie polsko-bolszewickiej pułk okrył się chwałą w ciężkiej trzydniowej bitwie pod Białobrzegami nad Bugiem (4-6 sierpnia 1920). W bitwie tej śmiertelnie ranny został dowódca pułku ppłk Jan Januszewski, a także dowódca II batalionu por. Wojciech Wężyk. Żołnierze 70 pp brali również udział w bitwie warszawskiej i czynnie przyczynili się do Cudu nad Wisłą, odnosząc wielkie zwycięstwo w bitwie pod Przemiarowem w dniu 19 sierpnia 1920 roku. Dla uczczenia tego zwycięstwa dzień 19 sierpnia został uznany świętem pułku.

Po powrocie z frontu pułk początkowo rozlokowany został w Biedrusku, a w 1921 roku stacjonował przez dwa miesiące w Krotoszynie. W następnych miesiącach oddziały pułku rozlokowano w Ostrowie Wlkp. oraz częściowo w Pleszewie i Szczypiornie. Później pułk w całości został przeniesiony do Leszna, skąd powrócił w październiku 1921 roku do stałych garnizonów w Pleszewie i Jarocinie. Przez kolejne trzy lata w Jarocinie stacjonował I batalion i dowództwo pułku, a w Pleszewie bataliony II i III. Ostatecznie dowództwo 70 pp zostało przeniesione do Pleszewa 3 czerwca 1924 roku, a od 1928 roku już cały pułk został skoncentrowany w pleszewskich koszarach.

W warunkach niepodległej II Rzeczypospolitej, jednostki Wojska Polskiego, obok podstawowych funkcji militarnych, realizowały również funkcje wychowawcze i kulturalno-oświatowe. W pleszewskim pułku dużą wagę przywiązywano do zwalczania analfabetyzmu. Nauka odbywała się w różnych grupach. Analfabeci uczyli się czytać i pisać, półanalfabeci uzupełniali swoje wiadomości. Wreszcie żołnierze bardziej zaawansowani, doskonalili się według programu odpowiadającemu programowi wyższych klas szkoły powszechnej. Oprócz nauki prowadzone były pogadanki wychowawcze, przede wszystkim dotyczące problematyki moralno-religijnej, historycznej, geograficznej, ustrojowej, rolniczej itp. Pułk prowadził bibliotekę, prenumerował czasopisma takie jak np. Wiarus, Żołnierz Polski, Junak, posiadał także aparat kinematograficzny, co umożliwiało organizowanie pokazów filmowych dla żołnierzy. Od początku istnienia pułku posiadał on własną orkiestrę, działało w nim również kółko dramatyczne, które wystawiało sztuki przede wszystkim autorów polskich: Kościuszko pod Racławicami, Dom otwarty, Małżeństwo Loli, Lekarz mimo woli, Ułani księcia Józefa itd.

Pułk prowadził także szeroko zakrojoną działalność krajoznawczą. W 1929 roku staraniem płk. Mieczysława Mozdyniewicza cały pułk zwiedził Powszechną Wystawę Krajową w Poznaniu. W 1927 roku powstało przy pleszewskim pułku Koło Rodziny Wojskowej mające na celu zapewnić rodzinie żołnierza opiekę na wypadek wojny lub w sytuacji, gdy obowiązek służby oderwie go od niej. Rok później Koło utworzyło na terenie koszar przedszkole dla dzieci zawodowych żołnierzy.

Bardzo dużo uwagi pułk poświęcał wychowaniu fizycznemu. Szczególnie wyróżniała się drużyna piłki nożnej, żołnierze pułku odnosili również sukcesy w lekkoatletyce, a zwłaszcza w biegach. W latach 1927-1929 staraniem dowództwa wybudowany został w Pleszewie stadion sportowy z trybuną. Obiekt ten, użytkowany do dnia dzisiejszego, przynosił chlubę, nie tylko pułkowi, ale i całemu miastu (obecnie stadion przy Al. Wojska Polskiego).

Pokojowa egzystencja pleszewskiej jednostki brutalnie została przerwana latem 1939 roku. Mobilizację pułk rozpoczął 24 sierpnia 1939 roku, obsadzając wcześniej wydzielone mu odcinki obronne nad rzeką Prosną, od Kalisza do Szymanowic. Dowództwo pułku na czele z ppłk. Alfredem Konkiewiczem, jak i 3 batalion zajmują teren za wyżej wymienionym umocnionym odcinkiem Prosny w Stawiszynie. Uderzenie niemieckie, rozpoczęte 1 września 1939 roku oskrzydla Wielkopolskę, co powoduje, że 3 września 70 pp, wchodzący w skład Armii Poznań gen. Tadeusza Kutrzeby, na rozkaz dowództwa wycofuje się z wcześniej przygotowanych pozycji obronnych udając się w kierunku Koła, w rejon zgrupowania na południe od Krośniewic i Kutna.

Od 9 września 70 pp brał udział w Bitwie nad Bzurą, forsując tę rzekę w rejonie pomiędzy Łęczycą a Piątkiem. Żołnierze pleszewskiego pułku brali udział w ciężkich walkach pod Małachowicami i Modlną w dniach 10-12 września, gdzie wsławili się bohaterską obroną wzgórza 123, które wielokrotnie było szturmowane przez niemieckie czołgi. Do bardzo krwawych starć doszło także pod Celestynowem i Giecznem, gdzie 11 września późnym wieczorem zginął dowódca 1 batalionu 70 pp mjr Julian Siedlecki, a sam batalion poniósł ciężkie starty. Kiedy 12 września kontrofensywa polska zaczęła się załamywać, 70 pułk przeszedł do działań obronnych a w następnych dniach tj. od 13 do 14 września wycofał się w kierunku północno–wschodnim, za północną stronę Bzury i zajął pozycje na południowy-wschód od Kutna. Dwa dni później, 16 września sztab i część oddziałów 70 pp znajdowała się już w okolicach Rybna pod Sochaczewem broniąc się przed nacierającymi czołgami niemieckim i kres polskich możliwości obronnych położyła 17 września sowiecka agresja na wschodnie tereny Rzeczypospolitej. O zmroku tego dnia część 70 pp na wysokości Brochowa, na północ od Sochaczewa, zaczęła pod silnym obstrzałem artyleryjskim przeprawiać się na drugą stronę Bzury. W tych dniach dochodzi do bardzo ciężkich i krwawych walk, w wyniku których 19 września pułk został rozbity. Część żołnierzy trafiła do niemieckiej niewoli, reszcie udało się przedostać przez Bzurę do Puszczy Kampinoskiej skąd niedobitki przedarły się do Warszawy biorąc udział w jej obronie.

Z historią 70 pp ściśle związane są również tragiczne losy rodzin zawodowej kadry tego pułku. Rodziny te 1 września 1939 roku zostały ewakuowane transportem kolejowym, ze stacji Pleszew do stacji Komarno-Buczały w rejonie Lwowa. Przygotowane tam były kwatery, w których rodziny te miały bezpiecznie przeczekać wojnę. Kierownikiem pociągu ewakuacyjnego był por. Józef Kordus, mający do swojej dyspozycji dwóch żołnierzy rezerwy. Pociąg dotarł do stacji końcowej Komarno-Buczały w dniu 9 września 1939 roku. Gdy rodziny rozlokowywały się na stacji, nadleciało 6 niemieckich bombowców, które zbombardowały i ostrzelały Pleszewian, powodując śmierć ponad 100 osób.

Po zakończeniu II wojny światowej, w zmienionej sytuacji politycznej komunistycznego państwa, nowe władze i ich sowieccy mocodawcy, szczytne tradycje Wojska Polskiego niepodległej II Rzeczypospolitej traktowały, co najmniej niechętnie. Z tego też powodu dopiero w latach 90. powstały możliwości do rzetelnych badań nad tą problematyką. Dotyczy to także dziejów 70 pp.

Więcej zdjęć z otwarcia wystawy do obejrzenia w zakładce GALERIA.

70 pułk piechoty

wystawa

wrzesień – grudzień 2017