W tym roku przypada 200. rocznica utworzenia Powiatu Pleszewskiego. Z tej okazji 23 marca 2018 r. odbyła się w Muzeum Regionalnym w Pleszewie konferencja naukowa, współorganizowana ze Starostwem Powiatowym w Pleszewie. Podczas konferencji swoje referaty wygłosili specjalnie zaproszeni goście: prof. Olgierd Kiec – politolog, profesor Uniwersytetu Zielonogórskiego specjalizujący się w historii protestantyzmu, prof. Andrzej Gulczyński – prawnik, profesor UAM, specjalizujący się m.in. w historii Polski okresu międzywojennego, prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, dr Maciej Kowalczyk – prawnik, a z zamiłowania historyk, zajmujący się zwłaszcza dziejami XIX wieku, współzałożyciel i długoletni prezes Ostrowskiego Towarzystwa Genealogicznego oraz mgr Jerzy Aleksander Splitt – historyk, regionalista, wieloletni dyrektor Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej.

Konferencję uroczyście otworzył Starosta Pleszewski Maciej Wasielewski. Następnie głos zabrał prowadzący konferencję Dyrektor Muzeum Regionalnego Adam Staszak i przedstawił jej program oraz prelegentów.

Pierwszy referat wygłosił dr Maciej Kowalczyk, a nosił on tytuł „Administracja Powiatu Pleszewskiego w okresie zaborów”. Prelegent omówił najpierw okoliczności powstania powiatu pleszewskiego w roku 1818, a następnie elementy jego struktury administracyjnej. Przedstawił także krótkie sylwetki landratów sprawujących władzę w naszym powiecie.

Następnie odczyt pt. „Po drugiej stronie granicy. Kilka słów o okolicach Chocza i Gizałek w czasach Królestwa Polskiego” wygłosił mgr Jerzy Aleksander Splitt. Opowiedział zebranym o historii dwóch gmin dzisiejszego powiatu: Chocza i Gizałek. Wspominał o początkach osadnictwa olęderskiego na tamtych terenach oraz wskazywał na cechy charakterystyczne wynikające także z przynależności administracyjnej tych ziem do powiatu kaliskiego.

Kolejnym prelegentem był prof. Olgierd Kiec, którego wykład nosił tytuł „Protestanci w Powiecie Pleszewskim”. W swoim wystąpieniu przedstawił genezę i działalność parafii ewangelickich (luterańskich) w powiecie pleszewskim, które funkcjonowały w Pleszewie, Jarocinie, Sobótce, Sierszewie i Nowym Mieście.  Zapoznał także słuchaczy z losami okręgu kościelnego czyli superintendentury, do którego należały parafie ewangelickie Ziemi Pleszewskiej. Ponadto przywołał postać pleszewskiego pastora Maximiliana Raddatza, który w latach 1898-1904 sprawował funkcję superintendenta w śremskim okręgu kościelnym.

Konferencję zakończyło wystąpienie prof. Andrzeja Gulczyńskiego pt. „Między władzą a społeczeństwem. O komunikowaniu w obrębie powiatu”. Prelegent, wychodząc od pojęcia „komunikowanie” w różnych aspektach, na przykładach z naszego powiatu starał się pokazać sposób, w jaki władza komunikowała się ze społeczeństwem. Przywoływał liczne tytuły prasowe, które ukazywały się w XIX wieku na terenie  powiatu. Swoje wystąpienie bogato zilustrował starymi dokumentami i fotografiami.

Powiat Pleszewski powstał w wyniku reorganizacji podziału administracyjnego Wielkopolski po ponownym przejęciu tych ziem przez Prusy na mocy uchwał Kongresu Wiedeńskiego 1815 r. Teren Wielkopolski został wówczas nazwany Wielkim Księstwem Poznańskim i uzyskał status autonomicznej prowincji Królestwa Prus. Król Prus Fryderyk Wilhelm III wydał 16 października 1817 r. rozkaz gabinetowy (Allerhöchste Kabinetsordre), który nakazywał podwyższenie liczby powiatów w Wielkim Księstwie Poznańskim. Na jego podstawie 17 marca 1818 r. wytyczono nowe granice powiatów, wśród których znalazł się powiat pleszewski, powstały z terytoriów odłączonych od powiatów: odolanowskiego, krotoszyńskiego, średzkiego i konińskiego. W skład utworzonego powiatu weszły m.in. miasta Jarocin, Mieszków i Nowe Miasto oraz takie miejscowości jak: Sobótka, Gutów, Kotowiecko, Droszew, Wyszki, Witaszyce, Radlin, Golina, Tarce, Chocicza, Klęka czy Dobieszczyzna. Dziś miejscowości te należą do powiatów ościennych. Poza granicami powstałego powiatu pleszewskiego znalazła się natomiast Dobrzyca, należąca wówczas do powiatu krotoszyńskiego. Całkowity obszar powiatu obejmował powierzchnię 1035 km². Wybór Pleszewa na siedzibę powiatu był podyktowany zarówno jego położeniem, jak i znaczeniem w regionie. W 1818 r. Pleszew zamieszkiwało ponad 2 tysiące osób. Natomiast powiat pleszewski liczył w chwili utworzenia 32 390 mieszkańców. Na północy powiat pleszewski graniczył z powiatami średzkim i wrzesińskim, na zachodzie z powiatem śremskim i krotoszyńskim, a na południu z powiatem odolanowskim. Wschodnią granicę powiatu pleszewskiego stanowiła granica między Niemcami a Rosją (częściowo oparta na rzece Prośnie), wytyczona na mocy prusko-rosyjskiego traktatu z 11 listopada 1817 r.  Najważniejszą osobą w powiecie był landrat, którego mianował monarcha. Landraci byli reprezentantami władzy państwowej na terenie całego powiatu. Pierwszym pleszewskim landratem był rotmistrz Lautier – urzędujący od marca 1818 r.

Opr. na podstawie: M. Kowalczyk, Powiat pleszewski w latach 1818-1932. Zarys dziejów ustrojowo-politycznych, Pleszew 2014.